Wegens grote belangstelling voor het HB-café met thema ‘Uitstelgedrag van hoogbegaafden’ op 4 oktober jl hebben we dat thema herhaald op 8 november 2013. Ook nu was er weer veel belangstelling, ook uit andere delen van het land en hebben we mensen weer op een wachtlijst moeten plaatsen. Blijkbaar leeft dit onderwerp erg onder hoogbegaafden. We zullen daarom het thema waarschijnlijk nogmaals terug laten komen en dan op een andere locatie.
Ivonne Brans, werkplekadviseur en professional organizer vertelt dat ze het fascinerend vindt, dat mensen niet doen wat ze wel willen of moeten doen. Ze herkent het ook bij zichzelf. Ze stelt het schrijven van haar eigen nieuwsbrief bijvoorbeeld steeds uit, om allerlei redenen, vele gedachten die door haar hoofd gaan en waardoor ze er niet aan toekomt.
Op de vraag: “Wat is volgens jou ‘Uitstelgedrag’?” gaven de deelnemers de volgende omschrijvingen:
- Weten dat je iets moet of wilt doen, maar het niet doet
- Iets voor je uit schuiven
- Andere keuzes maken, (verkeerde) prioriteiten stellen
- Overschatten van je eigen capaciteiten (“ik doe dat wel even”) waardoor de uitvoering stagneert
- Onderschatten van je eigen capaciteiten
- Vermijden
- Uitweiden, naar aanverwante onderwerpen gaan
- Jezelf onder druk zetten, urgentie creëeren om het te gaan uitvoeren
- Te optimistisch plannen (tijdsinschatting klopt niet)
- Jezelf ‘belonen’ door een vervelende klus uit te stellen
- Gebrek aan motivatie
- Faalangst
Ivonne geeft aan dat uitstelgedrag het structureel en chonisch uitstellen is van dingen en bijvoorbeeld niet hetzelfde is als luiheid, geduld of afwachten van de omstandigheden tot die gunstiger zijn in een bepaald geval. Ook kun je terecht iets uitstellen wanneer er iets anders echt meer prioriteit heeft.
Ze laat een filpje zien over ‘Procrastination’ (de Engelse term voor uitstelgedrag) waar ook veel humor in zit, en aan de reacties uit de zaal merken we dat veel voorbeelden worden herkend, zoals de vele kopjes thee zetten, het uit het raam staren, het bureau opruimen etc, allemaal om niet te hoeven beginnen aan een klus.
Uitstelgedrag kan leiden tot diverse problemen. De deelnemrs noemen zelf de volgende:
- Ergernis
- Onrust
- Het kost energie
- Een vol hoofd
- Het zwaard boven je hoofd
- Verstoorde nachtrust
- De brief van de Belastingdienst
- De ´to-do-lijst’ groeit
Ivonne geeft dan uitleg dat er drie dingen nodig zin om te veranderen: Innerlijke motivatie, discipline en het erkennen dat de oorzaak bij jezelf ligt. Als je daarmee aan de slag gaat, kun je ontspannen zonder schuldgevoel, en dat zou je willen!
Ivonne laat wat cijfers zien uit een boek over uitstelgedrag. Het blijkt dat het onder mannen wat meer voorkomt dan onder vrouwen, dat het onder studenten erg veel voorkomt en dat het bij ouderen wat minder voorkomt. Er ontstaat discussie over dat laatste, want hoe kun je dat verklaren? Stellen odueren minder uit omdat ze minder tijd van leven hebben? We zouden moeten weten hoe het onderzoek is gedaan en over welke leeftijdsgroep ze het hebben.
Jongeren kunnen over het algemeen minder goed plannen, dat hangt samen met de ontwikkeling van de prefrontale cortex.
Deze onderzoeken gaan overigens niet over hoogbegaafden.
Vervolgens gaan de deelnemers in groepjes praten over welke taken zij zelf uitstellen.
Daarna vraagt Ivonne om die taken te labelen met de letters:
V: als je die taak uitstelt omdat je verwacht die niet aan te kunnen.
P: als je die taak uitstelt omdat je denkt dat je er geen plezier aan te beleven of er geen waarde aan toekent.
T: als je die taak uitstelt omdat je er tijd genoeg voor hebt, geen deadline hebt.
Er is nog een vierde aspect van belang: de impulsiviteit. Hoe gemakkelijk laat je je afleiden?
Het is duidelijk dat een positieve verwachting en plezier in de taak allebei een positieve bijdrage leveren aan je motivatie om iets te gaan doen en dat tijdspanne en impulsiviteit een negatieve bijdrage leveren.
Zo kun je per taak je eigen uitstelgedrag analyseren en nagaan wat je eraan kunt doen.
Dan vraagt Ivonne ons om aan te geven wat hoogbegaafdheid en uitstelgedrag met elkaar te maken hebben. Dar komen de volgende zaken uit naar voren:
Een te hoge verwachting en perfectionisme: het moet goed zijn
- Grote dingen moeten in één keer
- Metagedachtes leiden af van het doel
- Altijd veel aangepast aan verwachtingen van anderen, hoe kom ik over?
- Je ziet het al bij jonge kinderen, is het een mindset: je kijkt en je kunt het, het gaat vanzelf…?
- Denken is veiliger dan doen
- Hoogbegaafden hechten vaak andere waarden aan taken dan andere mensen
- Ze nemen veel waar, er komen veel prikkels binnen, ze zien veel keuzes emn dan blokkeren ze
Dan wordt het tijd om aan de tips en trucs te beginnen. Ivonne legt uit dat hoogbegaafden daar soms moeite mee hebben, omdat ze niet van ‘trucs’ houden. Toch raadt ze aan hiermee te beginnen. Je kunt een ‘successpiraal’ voor jezelf creëren. Het opdelen van een taak in kleine stapjes blijkt een uitstekend hulpmiddel. Je kunt bijvoorbeeld de pommodoritechniek gebruiken, waarbij je een kookwekker gebruikt om een vervelende taak een vastgestelde tijd, bijvoorbeeld een half uur, vol te houden. Deze techniek is heel effectief gebleken!
En ook het kijken naar succesvolle mensen en mensen die jij bewondert: hoe zijn zij gekomen tot waar ze nu staan? Een deelnemer vult aan dat je zo je ‘self-efficacy’ kunt verhogen, dat is gebaseerd op de sociale leertheorie van Bandura, zie bijv. http://www.123test.nl/bandura-sociale-leertheorie. Een andere deelnemer geeft aan dat dat aspect in NLP ook aan de orde komt.
Stof genoeg om te bespreken, maar rond kwart voor tien stoppen we met het inhoudelijke programma.
Tot laat in de avond is er nog met een drankje nagepraat in het gezellige Kadmium!
Op het HB-Forum kunnen deelnemers terugblikken en doorpraten in dit topic.
Verslag: Noks Nauta
Hier zijn nog wat websites waar uitstelgedrag van hoogbegaafden aan bod komt:
http://www.gifteddevelopment.com/Articles/counseling/counseling_index.html
http://giftedforlife.com/1232/procrastination-remedies-for-gifted-adults/
en over hoogbegaafde kinderen:
http://smashingprocrastination.wordpress.com/2012/03/17/a-side-effect-of-giftedness-procrastination/