En daar zaten we dan. In het HB café in De Coehoorn in Arnhem. 19.00 Uur. Er hadden zich 20 mensen opgegeven. Een mooi aantal voor veel interactie en plenaire discussies in het belang van het ontdekken van de waarheid omtrent “hoogbegaafdheid en rechtvaardigheidsgevoel”. Er meldden zich ook deelnemers zonder opgave vooraf. Plaats genoeg.
Rianne van de Ven trapte af met een introductie. Haar literatuurstudie van de afgelopen drie weken had opgeleverd dat er al duizenden jaren gedacht en geschreven wordt over rechtvaardigheid. Over rechtvaardigheidsgevoel had ze echter geen onderzoeken gevonden laat staan over de relatie tussen rechtvaardigheidsgevoel en hoogbegaafdheid. Een interessant uitgangspunt voor deze avond. Is het onderwerp niet interessant voor de wereld? Of is er nog geen antwoord op gevonden? Dat vergrootte alleen maar de uitdaging waarvoor we ons gesteld voelden, namelijk antwoord krijgen op onze vragen ten aanzien van de eigen “bovenmatige” gevoelens van rechtvaardigheid in vergelijking met de rest van de wereld.
De eerste interactieve sessie had als vraag: “Wat is voor jou rechtvaardigheid?”
In zes groepjes werd dit uitgewerkt en besproken. Opvallend was dat het resultaat grotendeels overeenkwam met de tweede vorm van Socrates. Zie hiervoor bijgaande PowerPoint presentatie. Termen als “gelijkwaardigheid”, “subjectiviteit”, “compromis”, “gewetensvol”, “eerlijk”, “wederkerigheid” en “evenredig” onderstreepten dit. We vinden het blijkbaar belangrijk dat er balans is tussen inspanningen en beloningen enerzijds en foutief gedrag en straf anderzijds. Waar de maten liggen, is subjectief. Rechtvaardigheid is dus niet absoluut.
Nog moeilijker werd het toen ter sprake kwam wàt rechtvaardig kan zijn. Kan een regel rechtvaardig zijn? Een maatregel? Een actie? Een deugd? En ook elementair: Kun je van het werkwoord naar het begrip komen? En hoe dan? Voldoende stof voor overdenking. Geen absoluut antwoord dus.
De tweede vraag was: “Wat is rechtvaardigheidsGEVOEL?”
Dat dit een extra dimensie is boven rechtvaardigheid zelf, werd snel duidelijk. Streven we rechtvaardigheid na? Of hebben we een groot gevoel tegen onrecht(vaardigheid)? Als je kijkt naar de balans, is er maar één positie waarin rechtvaardigheid gerealiseerd wordt. Er zijn (in graden gemeten) 179 andere posities die onrechtvaardig zijn. Geen wonder dat onrechtvaardigheid meer voorkomt en meer opvalt dan rechtvaardigheid. Dus een groot rechtvaardigheidsgevoel manifesteert zich in de regel in een situatie van onrechtvaardigheid. Dit wordt nog vergroot doordat de balans van rechtvaardigheid voor een ieder op een andere positie kan liggen.
Een memorabele uiteenzetting kwam van één van de deelnemers, part-time filosoof. Een samenvatting hiervan geven, is niet mogelijk. Eén aspect eruit nemen, zou de redenatie kreupel maken.
Vandaar hier het volledige citaat:
“Rechtvaardigheid wordt verstaan via een dynamiek vanuit de fenomenen recht en waarde. Die ingaan op respectievelijk ‘uitkristallisering van op elkaar inwerkende bestaansbouwstenen’ en ‘uitwerking tot juistheid’. Hieraan geschakeld, als continue scherping/reiniging, een filosofische dynamiek die de interactie tussen afvragen en inzien representeert en die de uitkristallisering voedt. Door internalisering kan de werking hiervan via individuen, mits zij hún positie niet overschatten, gedragen worden en kan inhoud verschijnen.
Rechtvaardigheidsgevoel is een in het innerlijk genesteld weten door uitwerking van deze dynamiek op het lichaam via op elkaar inwerkende sensaties.”
Tsja, en toen… … was het tijd voor pauze. Even lekker onderling bijpraten aan de bar onder het genot van een drankje.
Na de pauze de derde ronde. Rianne had een levendige plenaire discussie gepland met de 20 deelnemers die zich hadden opgegeven. Echter, er zaten inmiddels bijna 40 personen in de zaal, aangetrokken door het boeiende onderwerp. Iets teveel voor de plenaire discussie dachten we.
De situatie meester zijnde, improviseerde Rianne zich door deze uitdaging. Dan maar een debat. En niet verbaal, maar op papier. Rianne: “Vorm alstjeblieft twee groepen. De ene groep A) vindt dat een groot rechtvaardigheidsgevoel een kenmerk is van hoogbegaafheid en de andere groep B) vindt dit niet. Geef jullie argumenten hiervoor weer op flipover charts die we over 20 minuten met elkaar gaan delen”.
Voordat we allemaal van onze stoelen waren opgestaan om de groepen te vormen, ontstonden er nog twee extra groepen: C) de groep die zich niet wilde vastleggen aan een dergelijke uitlating: “We zijn geen onderzoekers dus een dergelijke stellingname is voor ons niet mogelijk!”. Groep D) had als basis: zowel “ja” als “nee”, afhankelijk van het perspectief van waaruit je de vraag bekijkt.
Voor diegenen die er niet bij waren: een grote, gezellige, dynamische, levendige en gepassioneerde sessie waarin elke groep z’n best deed het qua argumentatie van de andere drie te “winnen” of gewoon om met de best mogelijke argumentatie te komen.
Omdat het reeds 21.30 uur was na optekening van alle argumenten, stopten we het formele gedeelte. Aan een ieder vrij om kennis te nemen van de vier groepen argumenten. Schrijver dezes heeft zo zijn eigen conclusie na lezing van alle vier flip-over charts: We zijn het qua argumenten allemaal eens! Alleen de interpretatie verschilt en zeker de mening omtrent de vraag op welke wijze waarop deze argumenten geconcretiseerd mogen worden naar de praktijk.
In plaats van antwoorden gaf deze avond vooral inspiratie aan diegenen bij wie het rechtvaardigheidsgevoel in de weg zit en, zoals in de uitnodiging gesteld, kan leiden tot menig conflict of emotionele uitbarsting.
Het lijkt erop dat de bevindingen van deze avond een prima uitgangspunt bieden voor een vliegende start bij een volgende sessie die als doel zou kunnen hebben echt tot bruikbare antwoorden te komen…
En toen… … wilde ik eigenlijk naar huis. Bij andere dan IHBV meetings vind ik zo’n achteraf “netwerk”-mogelijkheid maar niets. Aan de bar nog wat oeverloos en oppervlakkig napraten, is voor mij echt niet weggelegd: tijdsverspilling. Ik werd echter overgehaald om nog even te blijven. Resultaat: anderhalf uur later, na fantastische en gemakkelijke gesprekken, vertrok ik, volledig opgeladen en energiek uit het HB café. En dat nog niet eens als laatste. Dank jullie allemaal voor deze zeer onderhoudende avond!
Geert.