Verslag 11 mei 2017 – Hoogbegaafd is niet gek
Hoogbegaafd is niet ‘gek’, maar ‘anders’. En anders zijn heeft invloed op gedrag, denken en voelen. “De clou is dat hoogbegaafden psychologisch en emotioneel anders in elkaar zitten dan de meeste mensen”, stelde Greet van den Berg in haar presentatie bij HB-Café Zuid-West op 11 mei 2017. “Anders zijn betekent automatisch dat je je moet aanpassen, maar je moet en wilt wel jezelf blijven. Dat is voor veel hoogbegaafden het moeilijkste aan hoogbegaafd zijn. Nee, je bent niet gek, maar het ligt wel aan jou.”
Dat veel hoogbegaafden terecht komen bij de geestelijke gezondheidszorg (ggz) is volgens Van den Berg eigenlijk niet zo heel vreemd. Het anders zijn, wat veel hoogbegaafden van kinds af aan ervaren, kan leiden tot pesten, tot buitengesloten worden of zich buitengesloten voelen, het kan leiden tot depressies en andere problemen. Maar vaak ook wordt hoogbegaafdheid niet herkend en krijgen hoogbegaafden een ander label opgeplakt.
“Diagnostiek is een vak, maar geen wiskunde”, vertelde Van den Berg. “De lijstjes waar een psychiater mee werkt, geven niet altijd aan hoe het werkelijk zit. Een aantal kruisjes op die lijsten is vast van toepassing, maar de interpretatie is niet altijd gelijk. Een van de redenen is dat HB zelf niet op de lijstjes voorkomt en dat veel kenmerken overlappen met wat wel op het lijstje staat. De ggz kan perfectionisme interpreteren als dwangmatigheid, of angst, of autisme. Maar het is niet hetzelfde.”
De behandelaar weet vaak niet goed hoe hoogbegaafdheid te herkennen. Ook dat is niet zo vreemd, vindt Van den Berg. “De ggz heeft (nog) niet veel kennis van hoogbegaafdheid: het is geen psychiatrische aandoening en het wordt niet meegenomen in de opleiding. Er is nog niet zo lang en zo veel over bekend. Dat wil niet zeggen dat je die diagnose niet kunt gebruiken. Kijk per aspect wat op jou van toepassing is en wat je ermee kunt. HB kun je niet veranderen; dat zit ingebouwd in je systeem. Maar je kunt wel proberen je gedrag te veranderen. Mindfulness-trainingen of cognitieve gedragstherapie voor adhd bijvoorbeeld kan ook goed werken voor hoogbegaafden.”
Het kan daardoor lastig zijn de juiste behandelaar te vinden. Een vrijgevestigde therapeut is doorgaans wat vrijer in de behandelwijze en kan daarom een goede optie zijn. “Het is wel belangrijk je te realiseren dat de meeste behandelaars niet gewend zijn aan een hoogbegaafde cliënt – bedenk dus ook dat jij sneller denkt en meer onthoudt dan gemiddeld – , maar wel aan cliënten die hun problemen ontwijken. Als jij dus het thema HB op tafel legt, weet de behandelaar niet zeker of dat waar is. De behandelaar heeft verstand van zijn vak, jij van jezelf. Je moet dus samenwerken aan die puzzel. Het is niet jouw taak om op de stoel van de behandelaar te gaan zitten. Blijf aan je eigen kant van de tafel. Dat kan wat geduld vergen. Sommige therapieën voelen aan een gekunsteld trucje en dat zijn het ook, maar het proces is er niet voor niks. Laat het zijn werk doen en gun het de tijd.”
Een vrijgevestigde behandelaar is niet voor iedereen (financieel) haalbaar, maar behandeling van deeldiagnoses kan wel al helpen. “Kijk goed of een bepaald labeltje zin heeft voor jou en maak er gebruik van als het nodig is”, adviseerde Van den Berg. “Het is weliswaar symptoombehandeling, maar daar kun je al heel veel aan hebben. Als je als gevolg van je hoogbegaafdheid in een depressie bent beland, moet je die depressie gewoon laten behandelen. Dat wordt ook vergoed door de zorgverzekering. Kijk ook of je misschien recht hebt op een PGB (persoonsgebonden budget) via de gemeente. Hoogbegaafdheid kan je ernstig belemmeren in je functioneren en dan heb je er gewoon recht op. Ga in beroep tegen een afwijzing – de kans is groot dat je die krijgt – en laat het er niet zomaar bij zitten.”
Van den Berg gaf een aantal nuttige adressen, websites en boeken (zie de bijgevoegde pdf) die kunnen helpen. Hoewel de discussie na afloop van haar presentatie wat moeilijk op gang kwam, gingen we toch ruimschoots door de tijd heen. Deelnemers gaven aan veel gehad te hebben aan de avond. Zowel inhoud en onderwerp als de spreekster werden beoordeeld met een 7,5.