Verslag van het HB-Café in Groningen van 8 mei 2015

Noks Nauta en Agnes Schilder: ”Hoogbegaafdheid positief inzetten op je werk”

Hoogbegaafden ontmoeten nogal eens problemen op hun werk in de omgang met leidinggevenden of met collega’s. Noks Nauta is secretaris en mede-oprichtster van het IHBV, zij doet al 15 jaar onderzoek naar hoogbegaafdheid en werk vanuit haar eigen ervaringen met Hoogbegaafd-zijn en haar werk als A&O-psycholoog en bedrijfsarts.
Agnes Schilder, die aan de wieg stond van het HB-café in Groningen, vertelt in het kort wat de positieve psychologie inhoudt. Noks behandelt vervolgens 5 thema’s die hoogbegaafden vaak tegen komen in hun werk.

De avond begint interactief: de 28 aanwezigen krijgen per tafel een set afbeeldingen met het verzoek er allemaal één afbeelding uit te zoeken die het beste past bij de vraag: “Hoe wil je je voelen op je werk?”. Nadat iedereen gekozen heeft is er gelegenheid de keuze kort toe te lichten en wat verhalen met elkaar te delen. Er ontstaan meteen geanimeerde gesprekken.

Positieve psychologie, vertelt Agnes, is ontwikkeld door de Amerikanen Seligman en Csiksentmihalyi. Deze stroming houdt zich bezig met onderzoek van positieve ervaringen die mensen kunnen hebben, positieve eigenschappen en positieve instituties. Agnes toont een grafiek waarin naast curatie en preventie, amplitie wordt geplaatst: het bevorderen van bevlogenheid, een belangrijk aandachtsgebied van de positieve psychologie.
Noks vervolgt met haar 5 thema’s:
1. Keuzes maken
2. Omgang met collega’s
3. Omgang met leidinggevenden
4. Verveling en flow
5. Vertellen over je HB zijn?

Probleem voor hoogbegaafden is vaak dat zij zo veel dingen interessant vinden, zoveel kunnen en met alles wel bezig willen. Veel mensen vragen zich af hoe een keuze te maken. Noks vertelt dat er allerlei strategieën zijn die je bewust toe kunt passen, als voorbeeld noemt ze bij belangrijke keuzes het per optie afwegen van waarden die voor jou belangrijk zijn en ze verwijst m.b.t. studie- en beroepskeuze naar het boek “Beken(d) talent” van Daniëlle Krekels die met de KernTalentenmethode een hulpmiddel biedt bij het ontdekken van je talenten. Zij maakt gebruik van wat je als kind veel deed én leuk vond om zo tot een analyse te komen van je KernTalenten en deze zo goed mogelijk in te gaan zetten.

In de omgang met collega’s spelen zaken als tempo, inhoud van het werk, aanpak, interesse samenwerken/samen denken een rol. Met name het laatste is belangrijk, vertelt Noks, om samen te kunnen werken is het handig om iets te weten over hoe je denkt. Daar ontstaan nog wel eens misverstanden zeker als de omgeving de hoogbegaafde niet kan volgen omdat het denken van de hoogbegaafde vaak snel en in sprongen verloopt.

De omgang met je leidinggevende kan beïnvloed worden door de wederzijdse verwachtingen, ook hier werk- en denktempo, gevoeligheid voor hiërarchie en (ontbreken van) vertrouwen en door hoe je je ideeën overbrengt. Het is van belang om een beginnend conflict op tijd te signaleren en bij te buigen. Noks noemt het boek “The gifted boss”, van Dale Dauten wat haar veel inzicht gaf en wat laat zien hoe een (ook voor hoogbegaafde werknemers) goede manager omgaat met de mensen in een bedrijf: de lastige mensen kunnen juist heel veel te bieden hebben.

Samen met Frans Corten beschreef Noks het verschil in beleving tussen wat de hoogbegaafden zelf meent te doen en hoe hun werkomgeving dat gedrag waarneemt. Hun artikel heet “Hoogbegaafden op het werk (Nauta & Corten, 2002)” en is te vinden op internet. Noks presenteert een tabel uit het artikel en legt uit wat ze bedoelt met HB positief inzetten op je werk. Het is vaak ook een kwestie van beeldvorming. Een voorbeeld: de omgeving vindt de HB-e moeilijk benaderbaar, niet sociaal. De HB zelf zegt: “Ik heb een hekel aan social talk”. Twee verschillende zienswijzen, wat uitleg daarover kan problemen en misverstanden kan voorkomen.
Een vraag uit het publiek over hoe je positief uit een conflict komt levert herkenning op, dat lijkt een interessant onderwerp voor een komend HB-café.

Verveling en flow is ook een thema wat vaak speelt bij hoogbegaafden. Bij onvoldoende uitdaging in het werk ligt bore-out op de loer: afknappen door verveling, met verschijnselen die in aard en ernst lijken op die van een burn-out. Het advies: laat het niet te ver komen, neem actie. Praat erover. Waar ervaar jij flow? Past je werk bij je KernTalenten?
De vraag wordt gesteld of dit ook voor relaties kan gelden. Na wat uitleg constateren we dat ook dit zeker een optie is voor een HB-caféonderwerp: HB en relaties.

Het laatste thema is: (Hoe) vertel ik over mijn HB zijn op mijn werk? Belangrijke vraag is of er een aanleiding is om het te vertellen? Zo ja, hoe en wat vertel je dat dan en aan wie? Gebruik je het H-woord of kies je ervoor om te beschrijven wat je speciale eigenschappen zijn? Noks laat een plaatje zien met de kreet: “Not weird, I’m gifted”. Verkrijgbaar op T-shirts en andere hebbedingetjes (even googelen).

Tot slot voor de pauze haalt Noks de tragische casus van Arthur Gotlieb aan, klokkenluider bij de NZA. Zij waarschuwt dat zulke diepgaande arbeidsconflicten meestal slecht aflopen voor de werknemer. Een belangrijke tip is om draagvlak te zoeken, blijf geen eenling, daarvoor is zaken aan de kaak stellen vaak te zwaar. Lukt dat echt niet dan is het vaak beter om te vertrekken uit een ziekmakende organisatie. Leestip: “Operatie werk Arthur de deur uit, (2014)” en de artikelen die daarover verschenen zijn in het NRC..

Na de pauze worden de bezoekers opgedeeld in 5 groepen die elk aan de hand van een hand-out één van de vijf thema’s individueel en samen bespreken, aan de hand van concrete situaties en positieve ervaringen met de opdracht hier je eigen HB-talent en behoefte uit te halen. Hoe zet je jouw talenten positief in op je werk? Wat zijn hierin je concrete voornemens?

Plenaire terugkoppeling: alle tafels hebben veel met elkaar gedeeld en constateren dat er sprake is van veel herkenning en begrip voor elkaars verhalen. Er borrelen meteen tal van thema’s voor volgende HB-cafés op. Een aantal keren wordt benoemd dat het belangrijk is dat er meer informatie beschikbaar komt zowel voor HB-en als voor mensen uit hun omgeving, leidinggevende, bedrijfsartsen, coaches maar ook partners en collega’s. Velen waarderen het dat er in flink tempo zo veel aan bod gekomen is. Daarnaast is er ook de behoefte om wat langer tijd te nemen om wat meer de diepte in te gaan over bepaalde onderwerpen. Misschien een goed idee om ook eens een dagdeel te organiseren? Daarvoor lijkt zeker belangstelling te ontstaan.

Evaluatie: Agnes dankt Noks namens alle aanwezigen voor de inspirerende avond. Een hartelijk applaus volgt. We waarderen het zeer dat Noks de lange reis van haar woonplaats naar Groningen heeft ondernomen. Het was een avond van eye-openers èn bevestiging, van beseffen dat HB een gave is en soms ook voor problemen kan zorgen, van blij zijn met wat er allemaal al aan relevante zaken gezegd en geschreven zijn over HB en constateren dat er nog enorm veel vragen over zijn. Alle reden dus om een volgend HB-café te organiseren op vrijdagavond 9 oktober 2015.

Enkele opmerkingen van de evaluatieformulieren:
“Eindelijk twee psychologen die begrijpen hoe ik in elkaar zit.
”Gemoedelijk, veilig en open”
“Weer dingen geleerd, afstemmen op de ander en niet verwachten dat er afstemming op jou is”.
“Ik voelde mij enorm thuis, wat een heerlijke herkenning!”

De gegevens over de in dit HB-café genoemde boeken en artikelen vind je op:
https://hb-cafe.nl/kennis-hb/literatuur/

Napraattopic op het HB-Forum:
https://hb-forum.nl/viewtopic.php?f=69&t=5077